Döngüsel Ekonomi Nedir?

Döngüsel ekonomi, kaynakların daha sorumlu bir şekilde kullanıldığı, ürün ömrünün uzatıldığı ve tüm malzemelerin atık üretmeksizin yeniden üretim sürecine kazandırıldığı, sürdürülebilirlik ve inovasyonu merkez alan yeni bir üretim modelidir.

Döngüsel ekonomi toplumsal bazda faydaya odaklanarak büyümeyi yeniden tanımlamayı hedefler. Sistemdeki atıkları yeniden tasarlayarak ekonomik aktiviteyi sınırlı kaynakların tüketiminden kademeli olarak ayırmayı ilke edinen döngüsel ekonomi, yenilenebilir enerji kaynaklarına geçişle desteklenerek, ekonomik, doğal ve sosyal sermaye oluşturur.

Döngüsel ekonomi üç ilkeye dayanmaktadır:

• Atık ve kirliliği tasarlayın
• Ürünleri ve malzemeleri kullanımda tutun
• Doğal sistemleri yeniden oluşturun

Kaynaklar Döngüsel Ekonomide Yeniden Kullanılıyor

Döngüsel bir ekonomide, kaynaklar daha sorumlu bir şekilde ele alınır. Amaç, ürün ömrünü uzatmak ve tüm malzemeleri herhangi bir atık üretmeden yeniden sirküle etmektir.

Çoğu malzeme her geri dönüştürüldüğünde değer kaybettiğinden, ürünün yeniden kullanımı geri dönüşümden daha kaynak verimlidir. Bu nedenle, ürünün ömrünü uzatmak, çevresel etkisini azaltmanın en iyi yoludur. Döngüsel bir ekonomide ürünler uzun süre dayanacak şekilde üretilir. Dayanıklıdırlar ve güncellenebilir ve onarılabilirler. Parçalar değiştirilebilir – örneğin piller, çünkü çalışan ürünler genellikle pillerin bitmesi nedeniyle atılır.

Ürünler kullanılabilir ömürlerinin sonuna geldiğinde, yeni ürünler üretmek için kullanılan değerli kaynaklara dönüşürler. Bu nedenle, işlenmemiş materyallerin çıkarılması ihtiyacı döngüsel ekonomide en aza indirilir. Ürün ve malzeme ömrü tasarım aşamasında halihazırda ele alınmaktadır – bileşenlerin ayrılması kolaydır ve onları yeni ürünlerde geri dönüşüme ve kullanıma uygun hale getirmeyen tehlikeli maddeler içermez.

Doğrusal Ekonomi Modeli

Günümüzde uygulanan iktisat (ekonomi) modeli doğrusal ekonomi modelidir. Bu iktisat modeli ile endüstride, tarımda ve ticarette tamamen kullan at modeline dayanan bir üretim- tüketim biçimi esas alınmaktadır. Oysa bu durum bundan yarım yüzyıl sonra giderek artacak olan nüfusun her anlamda giyecek, yiyecek ve içecek sıkıntıları yaşamasına neden olacak.

Mevcut, doğrusal ürün üretme ve tüketme yöntemimiz, hassas ekosistemleri mahvediyor ve değerli doğal kaynakların kaybına neden oluyor. Döngüsel ekonomi, ürünlerin daha uzun süre kullanıldığı ve malzemelerin yeni ürünler üretmek için yeniden kullanıldığı yerlerde daha sürdürülebilir çözümler getirir.

Günümüzün hakim ekonomik modeli doğrusaldır: Bakir doğal kaynakları alıp onlardan ürünler üretiyoruz ve bunları kullanmayı bitirdikten sonra, genellikle nispeten kısa bir süre sonra atıyoruz. Bazen kısa ömür, ürünlerin kolayca kırıldığı ve onarımı ve güncellemesinin zor olduğu planlı eskime nedeniyledir.

Doğrusal model bir dizi soruna yol açar:

• İşlenmemiş malzemeler, yenilenebileceklerinden daha hızlı bir şekilde çıkarılır.
• Ürünlerin kullanımı sona erdikten sonra çöp olarak muamele görür ve genellikle yakılır veya düzenli depolama alanına gönderilir, bu da değerli ve kıt doğal kaynakların kaybına yol açar.
• Atık işlemenin güvenli olmayan yolları ayrıca tehlikeli maddelerin toprağa, suya ve havaya sızmasına neden olur.
• Ürünlerin hem üretimi hem de taşınması, döngüsel ekonomide önlenebilecek kirliliğe ve yoğun enerji kullanımına yol açar.
• Bazı doğal kaynakların rezervleri zaten azalıyor ve dünya nüfusu arttıkça ve ekonomik refah daha fazla insana ulaştıkça sorun artacak.

Bunu fütüristler şimdiden söylemekte ve ekonomistler de bilimsel olarak gelecekte insanları tehdit eden bu soruna şimdiden parmak basmaktadır. Bu durumla karşı karşıya kalmamak adına mutlaka izlenmesi gereken bir yol ve atılması gereken adımlar vardır. Bunları dikkate alarak 21. yüzyılda artık en ideal ekonomi modelini devreye sokmak gerekmektedir. O da döngüsel ekonomi olarak bilinen iktisat modelidir.

Döngüsel ekonomiye geçiş, yalnızca doğrusal ekonominin olumsuz etkilerini azaltmayı amaçlayan düzenlemeler anlamına gelmez. Daha ziyade, uzun vadeli direnç oluşturan, iş ve ekonomik fırsatlar üreten ve çevresel ve toplumsal faydalar sağlayan sistemik bir değişimi temsil eder.

Teknik ve Biyolojik Döngüler

Model, teknik ve biyolojik döngüleri birbirinden ayırır. Tüketim yalnızca, gıdanın ve biyolojik temelli malzemelerin (pamuk veya odun gibi) kompostlama ve oksijensiz sindirim gibi süreçlerle sisteme geri beslenmek üzere tasarlandığı biyolojik döngülerde gerçekleşir. Bu döngüler, ekonomi için yenilenebilir kaynaklar sağlayan toprak gibi canlı sistemleri yeniden üretir.

Teknik döngüler; yeniden kullanım, onarım, yeniden üretim veya (son çare olarak) geri dönüşüm gibi stratejiler yoluyla ürünleri, bileşenleri ve malzemeleri kurtarır ve geri yükler.

Döngüsel Ekonominin Amacı

Döngüsel ekonominin temel amacı insanların hazır üretimden hazır tüketim alışkanlığını sona erdirerek geri dönüştürülebilir ürünler ortaya koymayı amaç edinen çevreci bir iktisat modelidir. Eğer iktisatçıların doğrusal ekonomi modeline göre bu modelin devreye koyulmasında ısrar ettikleri yeni model uygulanırsa ileride hazır üretim ve bunun getirdiği hazır tüketim sorunu ortadan kalkacak, kullanıldıktan sonra atılan maddeler yeniden değerlendirilecektir.

Elbette bu durumda ekonomik anlamda döngü meydana getirecek ve bir bakıma ekolojik döngüye benzer bir besin zinciri yaratılmış olacaktır. Demografik olarak da düşünüldüğü zaman söz konusu modelin ilerleyen yıllarda kat kat artacak olan dünya nüfusunda mutlaka benimsenmesi gereken ekonomi modeli olacağından kesinlikle şüphe duyulmamaktadır.

Döngüsel ekonomi örnekleri arasında sokağa atılan bir mendilin sofra bezi olarak yeniden değerlendirildiği, kağıt parçasının da bir ahşap ev malzemesi olarak yeniden değerlendirildiği çevreci tutum amaç edinilmektedir.

Doğrusal Ekonominin Tehditleri

Doğrusal ekonomi modelinin tehditlerini sıralamak gerekir. Ancak öncelikle döngüsel ekonomi nedir bunun tam olarak anlaşılması gerekmektedir. Döngüsel ekonomi, kullan at sistemine dayanan hazır üretime dayalı ürünlerin tek seferde kullanıldıktan sonra bir daha kullanılmamak üzere rafa kaldırılan sisteme karşı bir iktisat modelidir.

Bu model ilerleyen zamanlarda dünya nüfusunun giderek artması sonucunda insanların adeta kıtlık yaşaması, susuzluk, açlık sorunlarıyla pençeleşmesi anlamına gelmektedir ki bütün bunların yaşanacağını fütüristler ve ekonomistler de desteklemektedir.

Kaynak : Ellen Macarthur Foundation