Karbon ayak izi, birim karbondioksit cinsinden ölçülen, üretilen sera gazı miktarı açısından insan faaliyetlerinin çevreye verdiği zararın ölçüsüdür ve iki ana parçadan oluşur.
Bunlar; doğrudan (birincil) ayak izi ve dolaylı (ikincil) ayak izidir. Doğrudan ayak izi, evsel enerji tüketimi, sanayi enerji tüketimi ve ulaşım (söz gelimi araba ve uçak) dahil olmak üzere fosil yakıtların yanmasından ortaya çıkan doğrudan CO2 emisyonlarının, dolaylı ayak izi ise kullandığımız ürünlerin tüm yaşam döngüsünden bu ürünlerin imalatı ve en sonunda bozulmalarıyla ilgili olan dolaylı CO2 emisyonlarının ölçüsüdür.
Dünya genelinde karbon emisyonunun azaltılması için sınırda karbon düzenlemesi getirilmiştir (1). Sınırda karbon düzenlemesi ile daha düşük maliyetle üretilen yüksek emisyonlu ürünler ile görece daha düşük emisyonlu ancak yüksek maliyetle üretilebilen alternatif ürünlerin rekabet gücünü̈ aynı seviyeye getirilmesi amaçlanmaktadır.
Düzenlemenin temel amacı, seçili sektörler için ithalat fiyatının, eşyanın karbon içeriği dikkate alınarak belirlenmesi belirli bir miktarda karbon fiyatlanmasına tabi tutulacaklardır. Sınırda karbon düzenlemesini şimdilik kapsayan ürünler ise; çimento, elektrik, gübre, demir-çelik ve alüminyumdur (İklim haber, EY, EU İmib AB Projeleri, Narter&Partners).
Halihazırda dünyada uygulanan veya hayata geçirilmesi planlanan 31’i emisyon ticaret sistemi ve 30’u karbon vergisi olmak üzere 61 ulusal karbon fiyatlandırma mekanizması bulunmaktadır. Sınırda karbon düzenlemesi Avrupa Birliği Komisyonunda 14 Temmuz 2021 yılında kabul edilmiştir.
Türkiye için 3 yıllık mali yükümlülük getirmeyen süreç ise 1 Ocak 2023’te başlayacaktır. İlgili düzenleme ile sanayide karbon ayak izinin daha izlenebilir olması ve “Yeşil Döngüsel Ekonomi” başlığı altında karbon emisyon miktarlarının azaltılması planlanmaktadır.
Sınırda karbon düzenlemeleri kapsamında:
• Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizmasının enerji yoğun ve kaynak yoğun sektörlerimize etkilerinin senaryolar bazında modellenerek sektör bazında çalışılması ve yapılması gereken eylemlerin belirlenmesi hedeflenmektedir.
• Karbon Düzenlemesine tabi olabilecek öncelikli imalat sanayi sektörlerinde sera gazı salımının azaltılmasını desteklemek amacıyla ülkemiz yol haritası veya faaliyetleri belirlenecektir.
• Ülkemizin uygun bir karbon fiyatlandırma mekanizmasına yönelik çalışmalar kapsamında, AB’nin sınırda karbon düzenlemesi dikkate alınarak karbon fiyatlandırma konusundaki ülkemiz pozisyonunu belirlemeye yönelik çalışmalar yürütülecektir.
• Ülkemizde bir karbon fiyatlandırma mekanizmasına yönelik değerlendirme çalışmalarına paralel olarak, sektörler üzerinde oluşacak ilave maliyetlere ve ekonomik etkilerine yönelik çalışmalar yapılarak, artan maliyetlere yönelik destek mekanizmaları değerlendirilecektir.
• Sanayiden kaynaklı sera gazı emisyonlarının izlenmesine yönelik sistem, ihtiyaçlara göre geliştirilecektir.
• AB tarafından belirlenecek metodoloji/standartlar çerçevesinde belgelendirme faaliyeti gerçekleştirilmesine yönelik çalışmalar yürütülecek ve raporlamaya ilişkin teknik destek sağlanacaktır (T.C. Ticaret Bakanlığı).
Kaynak:
- B. Öktem, 2020, Sera Gazı Emisyon Muhasebesi ve Raporlamasının Standardı Çerçevesinde İncelenmesi, Kırklareli Üniversitesi İktisadi ve İdari BilimlerFakültesi Dergisi
- İklim Haber
- Ernst & Young
- EU İmmib AB Projeleri
- Narter & Partners
- T.C. Ticaret Bakanlığı, 2021, Yeşil Mütabakat Eylem Planı
