UNDP’nin son raporu, yoksul ülkelerin pandemi sonrasında kutuplaşma ve eşitsizlik nedeniyle daha da geriye düştüğünü belirtiyor. Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’nın (UNDP) 13 Mart’ta açıkladığı 2023-2024 İnsani Gelişme Raporu’nda yer alan İnsani Gelişme Endeksi’nde (İGE) Türkiye, 193 ülke arasında 45’inci sırada yer aldı.
İnsani Gelişme Endeksi Nedir?
İnsani Gelişme Endeksi (İGE) her yıl yayımlanan bir ölçüttür. Bu endeks, bir ülkenin insan yaşam kalitesini ölçmek için kullanılır ve sadece gelir düzeyini değil, aynı zamanda sağlık ve eğitim gibi diğer önemli faktörleri de dikkate alır.
- İnsani Gelişme Endeksi, genellikle ülkelerin insan refahı ve kalkınma düzeylerini karşılaştırmak için kullanılır. Bu endeks, ülkeleri sadece ekonomik büyüme ile değil, aynı zamanda insanların yaşam kalitesini artırmaya yönelik politikaların etkisini de değerlendirmeye yardımcı olur.
Türkiye, 2022 verilerine göre üst üste dördüncü kez ‘çok yüksek insani gelişme’ kategorisinde (dört kategoriden en yükseği) yer aldı. Sıralama en yüksek refah düzeyindeki ülkeler için iyi haberler sunarken insani gelişme sonuçlarında endişe verici bir farklılık olduğunu da gösteriyor. Daha yoksul ülkeler pandemi nedeniyle kaybettikleri zemini geri kazanamıyor.
Türkiye bu endekste 30 yılda gelişme gösterdi
Ülkenin İGE değeri 1990’da 0,598 iken, 2022’de %43 artışla 0,855’e yükseldi. Türkiye İGE’nin üç boyutunun tümünde ilerleme kaydetti: 1990 ve 2022 yılları arasında doğuşta beklenen yaşam süresi 10,8 yıl, ortalama öğrenim süresi 4,4 yıl, beklenen öğrenim süresi ise 10,8 yıl arttı. Aynı dönemde, ülkede kişi başına düşen gayri safi milli gelir ise %154,3 yükseldi.
Erkekler kadınlara göre yüksek insani gelişmeye sahip
Ancak İGE eşitsizliklere uyarlandığında, Türkiye’nin sırası düşüyor. Ülkede genel olarak erkekler, kadınlara göre daha yüksek insani gelişme seviyelerine sahip. Dolayısıyla toplumsal cinsiyet eşitsizlikleri hesaba katıldığında, Türkiye’nin sırası 166 ülke arasında 66’ya geriliyor. Ulusal istatistiklere ve 2022’de bildirilen verilere dayanan yeni sıralama, Şubat 2023 depremlerinin etkisini yansıtmıyor. Felaketin yol açtığı büyük can kaybına ve hasarın büyük boyutuna rağmen (UNDP’nin desteğiyle hazırlanan bir hükümet değerlendirmesine göre, toplam hasar ve kayıplar 103,6 milyar ABD Doları veya 2023’teki tahmini GSYİH’nın %9’u olarak tahmin ediliyor), depremlerin ülkenin İGE sıralamasını etkilemesi beklenmiyor.
Dünya çapında 10 kişiden dokuzu demokrasiyi destekliyor
Rapor ayrıca, uluslararası kolektif eylemin, yükselen bir demokrasi paradoksu nedeniyle engellendiğini ortaya koyuyor: Dünya çapında 10 kişiden dokuzu demokrasiyi desteklerken küresel ankete katılanların yarısından fazlası, demokratik sürecin temel kurallarını atlayarak demokrasiyi zayıflatabilecek liderlere destek verdiğini ifade ediyor. Dünya çapında ankete katılanların yarısı, hayatları üzerinde hiç kontrol sahibi olmadıklarını veya sınırlı kontrole sahip olduklarını belirtiyor ve üçte ikiden fazlası hükümetlerinin kararları üzerinde çok az etkiye sahip olduklarına inanıyor. Rapor, artan siyasi kutuplaşmayla birleşen bu tür güçsüzlük hislerinin, bazı ülkelerin tam da yenilenen iş birliğinin hayati önem taşıdığı bir dönemde içe kapanmasına neden olduğu sonucuna varıyor.
Düşüncelerinizi Paylaşın