OECD’nin yeni bir raporuna göre, dünya şu anda yirmi yıl öncesine göre iki kat daha fazla plastik atık üretiyor ve bunların büyük bir kısmı çöplüklere gidiyor, yakılıyor veya çevreye sızıyor; yalnızca %9’u başarıyla geri dönüştürülüyor. Plastik atık konusunda uluslararası eylem üzerine BM görüşmeleri öncesinde, OECD’nin ilk Küresel Plastik Görünümü Raporu, artan nüfus ve gelirlerin plastik kullanımı ve atığını artırmasının, çevreye sızmasını önleme politikalarının yetersiz kaldığını gösteriyor.
OECD ülkeleri, tüm plastik atıkların neredeyse yarısını üretiyor. Kişi başına yıllık plastik atık miktarı, Amerika Birleşik Devletleri’nde 221 kg, Avrupa OECD ülkelerinde 114 kg iken, Japonya ve Kore’de ortalama 69 kg. En çok plastik kirliliği, makroplastikler olarak bilinen daha büyük plastik atıkların yetersiz toplanması ve bertaraf edilmemesinden kaynaklanıyor. Ancak, endüstriyel plastik pelletler, sentetik tekstiller, yol işaretleri ve lastik aşınmasından kaynaklanan 5 mm’den küçük sentetik polimerler olan mikroplastiklerin sızıntısı da ciddi bir endişe kaynağı.
Plastik kirliliğini azaltmak için, plastik üretimini azaltma, yenilik yapma, daha iyi ürün tasarımı ve çevre dostu alternatifler geliştirme yanı sıra, atık yönetimini iyileştirme ve geri dönüşümü artırma yönünde uluslararası iş birliği ve eylem gerekmektedir.
Tek kullanımlık plastikler üzerindeki yasaklar ve vergiler 120’den fazla ülkede mevcut, ancak genel kirliliği azaltmada yeterince etkili değil. Çoğu düzenleme, plastik atıkların küçük bir kısmını oluşturan plastik torbalar gibi öğelere sınırlıdır ve plastik tüketimini azaltmaktan çok çöp atmayı azaltmada daha etkilidir. Geri dönüşümü teşvik eden çöplük ve yakma vergileri, az sayıda ülkede mevcuttur. Rapor, ambalaj ve dayanıklı ürünler için Genişletilmiş Üretici Sorumluluğu sistemleri, çöplük vergileri, depozito-iade ve Kullanım Başına Ödeme sistemleri gibi araçların daha geniş kullanımını önermektedir.
Bugün kullanılan çoğu plastik, ham petrol veya gazdan yapılan birincil plastiklerdir. Geri dönüştürülmüş plastiklerden yapılan plastik üretimi 2000’de 6.8 milyon tondan (Mt) 2019’da 29.1 Mt’ye dört kat artmıştır, ancak bu hala toplam plastik üretiminin sadece %6’sıdır. Geri dönüştürülmüş plastikler için ayrı ve işlevsel bir piyasa yaratmak için daha fazlası yapılmalıdır, çünkü bunlar hala birincil plastiklerin yerine geçen malzemeler olarak görülmektedir. Geri dönüştürülmüş içerik hedefleri belirlemek ve gelişmiş geri dönüşüm teknolojilerine yatırım yapmak, ikincil piyasaları daha rekabetçi ve karlı hale getirebilir.
Giderek artan plastik kirliliği krizinden yalnızca geri dönüşüm ile çıkabilmemiz ne yazık ki mümkün değil.
Tüketici olarak alışveriş yaparken “gerçekten ihtiyacım var mı?” sorusunu kendimize sormalı, ürünleri mümkün olduğunca çok kez kullanmalı ve ayrıca onları başka amaçlar için yeniden değerlendirmeye veya kırıldıklarında tamir etmeye odaklanmalıyız.
Geri Dönüştürülebilir İşareti ve Geri Dönüştürülmüş İşareti Anlamları
Bunların yanı sıra ambalajların üstünde tüketiciye bilgi vermeye yönelik çeşitli logolar ve işaretlemeler de kullanılır. Bu işaretlerin anlamını bilmek de sürdürülebilir yaşam alışkanlıklarını doğru yönetmek adına elzemdir. “geri dönüştürülebilir” işareti, bir malzemenin yeniden işlenebileceğini yani geri dönüştürülme potansiyeli olduğunu ifade ederken, “%100 geri dönüştürülmüş” işareti ise tamamen daha önce kullanılmış malzemelerden yapıldığını belirtir.
Geri dönüştürme süreçlerinin etkinliği, doğru bilgi ve sorumlu tüketim alışkanlıkları ile artırılabilir. Bu nedenle, alışveriş yaparken bu işaretlere dikkat etmek, doğayı koruma ve sürdürülebilir bir gelecek için atılacak önemli adımlardan biridir.
