İklim Değişikliği Nedir?

İklim değişikliği nedir sorusuna yanıt aramadan önce aslında iklimin ne olduğunu bilmek anlamı daha da derinleştirecektir.

İklim Nedir? Hava Durumundan Farkı Nedir?

Hava durumu, günden güne dışarıda gördüğümüz ve hissettiğimiz değişikliklerdir. Bir gün yağmur yağabilir ve ertesi gün güneşli olabilir. Bazen soğuktur. Bazen sıcaktır. Hava durumu aynı zamanda mesafeye göre de değişkenlik gösterebilir. Bir yerdeki insanlar şort giyip dışarıda vakit geçirirken diğer tarafta kar küreyen insanlar olabilir.

İklim, Arapça kökenli bir sözcük olup, uzun süre etkisini gösteren meteorolojik olayları tanımlamak için kullanılmaktadır. Bir yerin iklimi hakkında yorum yapabilmek için ise en az 30 yıllık gözlem yapılması gerekmektedir. İklim özelliklerine etki eden faktörler; enlem, yükselti, yer şekilleri, kalıcı kar sınırı ve denize uzaklıktır.

İklim Değişikliği Nedir?

Peki, iklim tanımını ele aldığımıza göre, iklim değişikliği nedir sorusunu da artık yanıtlayabiliriz.

İklim değişikliği, on yıllar veya daha uzun zaman dilimleri boyunca meydana gelen hava koşullarında ve okyanuslarda, kara yüzeylerinde ve buz tabakalarında meydana gelen değişikliklerdir.

İklim değişikliği, iklim sisteminin istatistiksel özelliklerinde birkaç on yıl veya daha uzun süre (genellikle en az 30 yıl) devam eden bir değişikliktir. Bu istatistiksel özellikler ortalamaları, değişkenliği ve aşırılıkları içerir. İklim değişikliği, Güneş’in radyasyonundaki değişiklikler, volkanlar veya iklim sistemindeki iç değişkenlik gibi doğal süreçlerden veya atmosferin bileşimindeki değişiklikler veya arazi kullanımı gibi insan etkilerinden kaynaklanabilir.

Hava durumu, yaklaşık bir hafta öncesinden hatırı sayılır bir başarı ile tahmin edilebilir. İklimdeki kuraklık gibi kısa süreli dalgalanmalar mevsimden mevsime sınırlı beceri ile tahmin edilebilir. Buna karşılık, iklim sisteminin uzun vadeli istatistiklerindeki değişiklikler (iklim değişikliği) ancak bilinen veya tahmin edilebilir uzun vadeli etkilerden kaynaklanıyorsa tahmin edilebilir.

İklim değişikliği, bir yerde bulunan olağan hava koşullarındaki değişikliktir. Bu, bir bölgeye yılda ne kadar yağmur yağdığı konusunda bir değişiklik olabilirken bir ay ya da mevsimde bir bölgenin normal sıcaklığındaki değişiklik de olabilir.

En temel fark ise şudur; hava yalnızca birkaç saat içinde değişebilir fakat iklimin değişmesi yüzlerce hatta milyonlarca yıl alır.

Hava durumu yalnızca bir hafta önceden tahmin ediliyorsa, gelecekteki iklimi nasıl belirleyebiliriz?

Hava ve iklimi tahmin etmenin zorlukları çok farklı. Hava durumunu tahmin etmek, türbülanslı bir nehrin nasıl hareket edeceğini ve evrimleşeceğini tahmin etmek gibidir: girdabın yolunu önceki gidişatından tahmin etmek kısa zaman ölçeklerinde mümkündür, ancak sonunda girdap, komşu girdaplar ve akımlardan etkilenir, kesin yolunu ve davranışını tahmin etmek imkansız hale gelir. Benzer şekilde, atmosferdeki bireysel hava sistemlerini öngörme sınırı yaklaşık 10 gündür.

Öte yandan, iklimi tahmin etmek tüm nehrin akışını tahmin etmek gibidir. Yağıştaki değişiklikler, barajların çalışması ve suyun çıkarılması gibi nehri kontrol eden büyük güçlerin dikkate alınmasını gerektirir. İnsan kaynaklı iklim değişikliğinin projeksiyonları onlarca veya yüzyıllar arasında mümkündür çünkü insan faaliyetleri, gelecekteki atmosferik bileşim üzerinde öngörülebilir etkilere ve buna bağlı olarak iklim üzerinde öngörülebilir bir etkiye sahiptir.

Dünya’nın İklimi Değişiyor mu?

Dünya’nın iklimi her zaman değişmektedir. Dünya’nın ikliminin şimdi olduğundan daha sıcak olduğu veya daha serin olduğu dönemler elbette olmuştur. Bu tür değişimler binlerce hatta milyonlarca yıl boyunca gerçekleşebilir. İklim değişikliği bu tür değişimlerden oldukça farklıdır.

Dünya’yı inceleyen bilim insanları, Dünya’nın ikliminin ısındığını görüyorlar. Dünya sıcaklığı son 100 yılda bir Fahrenhayt yani yarım Celcius derece arttı. Küresel ısınma olarak adlandırılan bu artış ilk bakışta çok fazla ve anlamlı bir değişiklik gibi gelmeyebilir ancak Dünya’nın sıcaklığındaki küçük değişikliklerin büyük etkileri olabilir.

Sera gazı emisyonları bir anda dursa bile, atmosferde yer alan konsantrasyonların, 0.5 ila 1°C arasında küresel sıcaklık artışına sebep olacağı görülüyor. Bu sonuç ile tek bir derecelik değişimin bile gezegen üzerinde ciddi değişiklikler yaratacağı açık. Örnek vermek gerekirse altı bin yıl önce, dünya şu anki duruma göre bir derece daha sıcakken, Amerika’nın tarım arazisi olan Nebraska bölgesi çöldü, bölgede toz ve kum fırtınaları hakimdi.

Küresel ısınmanın etkilerini ve her bir derece artış ile gezegene ve canlılara nasıl etkileri olacağını öngören araştırma sonuçlarını ele alan makalemize aşağıda yer alan link üstünden ulaşabilirsiniz.

Tıklayın: Küresel Isınma Dünya’yı ve Bizleri Nasıl Etkileyecek?

İklim Değişikliğinin Nedenleri Nelerdir?

Birçok şey iklimin kendi başına değişmesine neden olabilir. Dünyanın güneşten uzaklığı değişebilir. Güneş az veya çok enerji gönderebilir. Okyanuslar değişebilir. Bir yanardağ patladığında, iklimimizi değiştirebilir.

Ancak içinde bulunduğumuz küresel iklim değişikliğinin nedeni beşeri sebeplere dayanmaktadır. Yani bu değişikliğin olumsuz bir boyuta taşınması, iklim değişikliğinin çok hızlı bir şekilde gerçekleşmesinde insan faktörü ilk sırada yer almaktadır.

Peki nasıl gerçekleşiyor iklim değişikliğine olan insan etkisi?

Atmosferimiz, sera gazı olarak da nitelendirilen karbondioksit, metan, su buharı, ozon, azot oksit vb. gazlar sayesinde yeryüzünden yansıyan güneş ışınlarının bir kısmını tekrar yeryüzüne gönderir. Sera etkisi ile dünyanın sıcaklığı diğer tüm canlıların hayatını sürdürebileceği optimum seviyede tutulur. Ancak temel sorun şu ki atmosferde ne kadar çok karbondioksit asılı kalırsa dünya o kadar ısınır.

Bundan 200 yıl kadar önce toprağın altındaki depolanan karbonu fosil yakıtlar aracılığıyla çıkarmaya başladık. Bitkiler havadaki CO2 ‘yi kullanır ve elementlerine ayrıştırıp havaya O2(oksijen) salarlar. Hayvanlar solunum için havadaki oksijeni kullanır ve CO2 salarlar. Buradan da anlaşılacağı üzere hayvanlar ve bitkiler birbirlerine bağlıdırlar. Yüz milyonlarca yıldır ölü hayvan ve bitki kalıntıları toprağın altında basınç ve sıcaklığa maruz kalıyor.

Bu hayvan kalıntıları fosil yakıt olarak adlandırdığımız enerji kaynaklarına dönüşüyor. Fosil yakıtlar dediğimiz 3 önemli enerji kaynağı vardır bunlar kömür, petrol ve doğal gazdır. Bu yakıtların yakılmasıyla fabrikaların, elektrik santrallerinin veya arabaların ihtiyaç duyduğu enerjiyi karşılayabiliyoruz.

Fakat bu fosil yakıtların yakılmasıyla dünyaya salınan karbon dengesi bozuluyor. Bu yakıtların yakılması havadaki karbon miktarını artırıyor. Kısacası iklim değişikliğinin temel nedeni kontrolsüz karbon salımıdır diyebiliriz.

Dünya nüfusu zamanla arttı ve daha çok alanda yaşayabilmek ve tarım yapabilmek için doğayı katletmeye başladık. Bu yüzden fosil yakıtlarla birlikte artan karbondioksit miktarını fotosentezle yok edebilecek bitki sayısını azaltmış olduk. Dünyanın karbon bloklarını azaltma gücünü düşürdük. Ve 1750’den beri atmosferdeki karbon miktarı %40 arttı ve azalacak gibi görünmüyor.

Atmosferdeki fazla karbon miktarı yeryüzünde daha fazla ısının hapsolmasına ve kutuptaki buzulların erimesine neden olarak sera etkisini hızlandırır. Isınan hava buzulların erimesine neden olur. Buzullar eridikçe daha az güneş ışığını yansıtabilirler bu da havanın daha hızlı ısınmasına neden olur. Hava daha çok ısınırsa okyanuslar da daha çok ısınır. Deniz seviyesi yükselir ve seller meydana gelebilir. Doğal sistemler bozulur ve havalar zamanla aşırılaşır. İklim değişikliği farklı insanları ve bölgeleri farklı şekillerde etkileyebilir.

İklimin değişiyor olduğunun gözle görülebilir olması çok tehlikelidir. Bu durumun oldukça ciddi olduğunu ve yaşamsal faaliyetlerin artık iklim değişikliği ile sınırlandırıldığını göstermektedir. Aşırı ısınma ve soğumanın olması; canlıların yok olmasına sebep olmaktadır.

Tüm canlılar için alışkın olmadığı iklim koşullarının yaşandığı ortadadır. Bu durumu dile getirebilecek olan tek canlı insan olduğundan, yaşanan değişimin sadece insanlar tarafından fark edildiği düşünülmemelidir.

Biyosferdeki canlı türünün her geçen gün azalması, yaşanan bu değişime canlıların ayak uyduramıyor olmasından kaynaklanmaktadır. İklim değişikliği aslında doğada yaşanan değişiklikler ile yavaş yavaş gerçekleşmektedir ve canlılar bu duruma kolaylıkla adapte olabilirler. Ancak beşeri faktörlerin devreye girmesi ve çok hızlı bir şekilde ilerlemesi ile canlıların yaşanan bu değişime ayak uyduramaması bir çok olumsuz sonucu da beraberinde getirmektedir.

Küresel iklim değişikliğinin nedenleri olarak, nüfus artışı, enerji tüketimi, toprağın kullanımı, uluslararası ulaşım veya ticaret gibi insan aktivitelerindeki artış neden olarak gösterilebilir. Bu nedenlere ek olarak sanayinin gelişmesi de örnek olarak verilebilir.

İnsanların doğaya olumsuz etkileri, atmosferdeki gaz oranının değişmesi, sera etkisinin artması gibi sonuçları doğurmuştur. İnsanların teknolojiyi kullanması, doğadan bağımsız olarak yaşamaya başlaması ve bunun gibi pek çok gelişme, doğanın buna nasıl cevap vereceğini düşünmeden gerçekleştirilmiştir.

İnsanlık üretim üzerine bir psikolojiye sokularak, her insanın bencil bir şekilde yaşamda yer alması oraya çıkmıştır. Bu durum ile doğanın tahribatı gerçekleşmiş ve iklim değişikliğinin büyük oranlarda yaşanmasına sebep olmuştur.

İklim bir coğrafyanın en önemli özelliğidir. Bu sebeple değişiyor olması, tüm canlıları etkilemiştir. Dünyanın coğrafi koşulları dahi değişmiştir. Bulunan su oranı, gaz oranı, atmosferin işlevi değişime uğramıştır.

İklim Değişikliğinin Sonuçları 

Uzmanlar iklim değişikliklerinin sonuçlarına yönelik tahminler yapmaktadır. Yani geleceğe dönük yapılan tahminler ile tahribatlar hesaplanmaktadır. Günümüz koşullarında pek çok örnek ile hayvanların zarar görmesi mümkündür; ancak bu durumun bu şekilde devam etmesi halinde geri dönüşü olmayan bir zararın açığa çıkacağı düşünülmektedir.

İnsanların iklim değişikliğini önleyici davranışlarda bulunmaması ve kolektif bir hareketin olmaması halinde; doğanın tahrip edilişine seyirci kalınmış olacaktır.

İklim Değişikliğine Karşı Neler Yapılabilir?

İklim değişikliği ile mücadele etmek için birçok önemli adım atılabilir. Öncelikle, sera gazı emisyonlarını azaltmak için fosil yakıt kullanımını sınırlamak ve temiz enerji kaynaklarına yatırım yapmak önemlidir. Ayrıca enerji verimliliği önlemleri almak, taşımacılık sistemlerini daha sürdürülebilir hale getirmek ve ormanları korumak da etkili önlemler arasındadır.

Bireyler olarak, enerji tasarrufu yapmak, sürdürülebilir ulaşım araçları kullanmak, atık azaltma ve geri dönüşüm gibi günlük alışkanlıklarımızı gözden geçirmek, iklim değişikliğine karşı bireysel katkı sağlamamıza yardımcı olabilir. Aynı zamanda, hükümetlerin politika ve yasal düzenlemeleri ile toplumsal bilinçlendirme kampanyalarının desteklenmesi de önemlidir. İklim değişikliği ile mücadele, küresel bir çaba gerektirir ve herkesin katkısı önemlidir.

Bu tür önlemler alındığı takdirde, iklim değişikliğinin etkilerini azaltmak ve gezegenimizi gelecek nesillere daha sürdürülebilir bir şekilde bırakmak mümkün olacaktır.

İklim Değişikliği ve Sağlık Üzerindeki Etkileri

İklim değişikliği, sadece çevresel sorunları etkilemekle kalmaz, aynı zamanda insan sağlığı üzerinde de büyük etkilere sahiptir. Yükselen sıcaklıklar, hava kirliliği artışı, su kaynaklarının azalması ve iklim olaylarındaki değişiklikler, insanların fiziksel ve zihinsel sağlığını ciddi şekilde tehdit edebilir.

Artan sıcaklık dalgaları ve aşırı sıcak hava, sıcak çarpmaların ve güneş çarpmalarının artmasına yol açabilir. Solunum yolu rahatsızlıkları, özellikle çocuklar ve yaşlılar için daha büyük bir tehdit haline gelirken, alerjik hastalıkların yayılması da artabilir. İklim değişikliği aynı zamanda vektör kaynaklı hastalıkların (örneğin, sivrisineklerle bulaşan hastalıklar) yayılmasını artırabilir.

İklim değişikliğinin etkileri sadece fiziksel sağlık üzerinde değil, aynı zamanda psikolojik sağlık üzerinde de büyük bir baskı yaratabilir. Aşırı hava olayları, felaketler, kuraklık ve gıda kıtlıkları gibi olaylar, stres, anksiyete ve travma seviyelerini artırabilir.

İklim Değişikliği ile Mücadele İçin Bireysel Adımlar

İklim değişikliğiyle mücadele, hem bireysel hem de toplumsal düzeyde harekete geçmeyi gerektirir. Her birimizin yapabileceği bazı basit adımlar vardır:

1. Enerji Tasarrufu: Evlerimizde enerji tasarrufu sağlamak için enerji verimli lambalar kullanın, cihazlarınızı kapatın ve izin vermediğiniz zamanlar elektrik tüketen cihazları fişten çekin.

2. Sürdürülebilir Ulaşım: Toplu taşıma, bisiklet veya yürüyüş gibi daha çevre dostu ulaşım yöntemlerini tercih edin.

3. Geri Dönüşüm ve Atık Azaltma: Atıkları azaltmak ve geri dönüşümü teşvik etmek için evde geri dönüşüm yapın.

4. Sera Gazı Emisyonlarını Azaltma: Daha sürdürülebilir yaşam tarzları benimseyerek ve karbon ayak izinizi azaltarak sera gazı emisyonlarına katkı sağlayın.

5. Toplum Katkısı: İklim değişikliği hakkında farkındalık yaratmak ve yerel topluluklarınızın çevresel projelerine katılmak için gönüllü olun.

Kaynak: ClimateActionNetwork.org